Ωδειο Αθηνων: Η ιστορια ενος εμβληματικου χωρου στην καρδια της Αθηνας
Ο ΝΕΟΝ συμπράττει με το Ωδείο Αθηνών και ανακαινίζει τον κρυμμένο για δεκαετίες χώρο του Ωδείου
Η είδηση ότι ένας νέος χώρος πολιτισμού ανοίγει στην Αθήνα είναι πάντα ευχάριστος. Περισσότερο ευχάριστη είναι η είδηση ότι ένας εμβληματικός χώρος στο κέντρο της Αθήνας, που παρέμεινε επί τέσσερις δεκαετίες κλειστός, αναμορφώνεται από έναν πολιτιστικό οργανισμό που πιστεύει στην αισθητική και λειτουργική αξία του κτιρίου, έχει σαν στρατηγική την ανάδειξη χώρων που συχνά παραμένουν πολιτιστικά ανεκμετάλλευτοι και σχεδιάζει τα προγράμματά του με γνώμονα τη σύνδεση της σύγχρονης τέχνης με το κοινό.
Έτσι, ο Πολιτιστικός Οργανισμός ΝΕΟΝ χρηματοδότησε τις εργασίες ανακατασκευής του στο πρώτο υπόγειο του κτιρίου του Ωδείου Αθηνών, συνολικής επιφάνειας 1.800 τ.μ., που επεκτείνεται σε ένα εξαιρετικό αίθριο και ετοιμάζεται να παρουσιάσει το φθινόπωρο δυο προγράμματα του οργανισμού. Τη διοργάνωση που ερευνά το μέλλον των πόλεων «Ideas City», σε συνεργασία με το New Museum της Νέας Υόρκης και την έκθεση «Η Υπέρβαση της Άβυσσος».
Ο χώρος θα παραμείνει στη συνέχεια στη διαχείριση του Ωδείου Αθηνών για τη φιλοξενία και διοργάνωση εκδηλώσεων πολιτισμού. Το κόστος της αναμόρφωσης ανήλθε στα 180.000 ευρώ και χρηματοδοτήθηκε εξ’ ολοκλήρου από το ΝΕΟΝ.
Νότια όψη του κτιρίου από τη Β. Κωνσταντίνου
Ένα μεγαλόπνοο σχέδιο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο
Στους μισοτελειωμένους χώρους του πρώτου ορόφου του Ωδείου Αθηνών λειτουργεί το παλαιότερο και ένα από τα πιο ένδοξα μουσικά και θεατρικά σχολεία της χώρας, το Ωδείο Αθηνών.
Το Ωδείον Αθηνών ιδρύθηκε το 1871 και είναι το αρχαιότερο μουσικοθεατρικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της νεότερης Ελλάδας. Στο σχεδόν ενάμιση αιώνα λειτουργίας του, στο Ωδείον Αθηνών σπούδασαν ή δίδαξαν μουσικές προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας, όπως ο Σπύρος Σαμάρας, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο Νίκος Σκαλκώτας, η Μαρία Κάλλας, η Τζίνα Μπαχάουερ, η Αλεξάνδρα Τριάντη, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Λουκάς Καρυτινός, ο Δημήτρης Σγούρος και πολλοί άλλοι.
Αλλά και στον τομέα της Δραματικής Τέχνης, το Ωδείον Αθηνών προσέφερε πολλά από το 1871 μέχρι σήμερα, μέσα από τη λειτουργία της πρώτης και αρχαιότερης Δραματικής Σχολής της χώρας, στην οποία δίδαξαν κατά καιρούς επιφανείς θεατράνθρωποι, όπως ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Κώστας Μουσούρης, ο Δημήτρης Μυράτ κ.ά., παράδοση που συνεχίζεται επάξια ακόμα και σήμερα.
Ένας οραματιστής αρχιτέκτονας και ένα μεγαλόπνοο ημιτελές σχέδιο
Μαθητής του Βάλτερ Γκρόπιους στη Βαϊμάρη, ο αρχιτέκτονας-καθηγητής Iωάννης Δεσποτόπουλος, οπαδός του ριζοσπαστικά μοντέρνου πνεύματος του Bauhaus, παίρνει το 1959 μέρος στον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και το μεγαλόπνοο έργο του, μια σύνθεση για το Πνευματικό Kέντρο της Aθήνας, κερδίζει το πρώτο βραβείο. Το πόνημα του Δεσποτόπουλου που περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, κρατικό και υπαίθριο μουσείο, πινακοθήκη, κτίριο συναυλιών και χοροδράματος, βιβλιοθήκη, ξενοδοχείο και πλατεία προς τη Βασιλίσσης Σοφίας, ουδέποτε πραγματοποιήθηκε. Με εξαίρεση ένα μόνο τμήμα της μελέτης: το Ωδείο Αθηνών, στη συμβολή των οδών Bασ. Kωνσταντίνου & Pηγίλλης, που είναι και το μόνο τμήμα που κατασκευάζεται. Το Ωδείο μεταφέρεται εκεί από την προηγούμενη στέγη του, ένα κτίριο του Βλαχούτση στην Πειραιώς 35, από το 1871.
Φωτογραφίες Ωδείου πριν την αναμόρφωση Ναταλία Τσουκαλά
Φωτογραφίες Ωδείου πριν την αναμόρφωση Ναταλία Τσουκαλά
Φωτογραφίες Ωδείου πριν την αναμόρφωση Ναταλία Τσουκαλά
Φωτογραφίες Ωδείου πριν την αναμόρφωση Ναταλία Τσουκαλά
Ο Δεσποτόπουλος τοποθέτησε το κτίριο με την ασυνήθιστα επιμήκη σιλουέτα του, μήκους 160 μ., πλάτους 32 μ. και ύψους 10,50 μ. λοξά, κρατώντας τις διαστάσεις και τη χωροθέτηση που είχαν προκύψει από τη σχέση του με τις άλλες κτιριακές μονάδες του Πνευματικού Kέντρου. Tο κτίριο συγκροτείται από ισόγειο με pilotis / κιονοστοιχία, όροφο και υπόγεια. Περιλαμβάνει 35 χώρους διδασκαλίας, αίθουσες διδασκαλίας λυρικής μουσικής 350 θέσεων και δραματικής τέχνης 150 θέσεων, αίθουσα ρυθμικής, χώρους καθηγητών, μουσείο μουσικής, μουσική βιβλιοθήκη, αίθουσα συναυλιών 820 θέσεων, χώρους καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και συγκεντρώσεων. Oι όψεις είναι λιτές, οργανωμένες με αυστηρό κάνναβο και επενδεδυμένες με λευκό μάρμαρο Πεντέλης. Παρά την πλημμελή εκτέλεση της αρχιτεκτονικής μελέτης, το Ωδείο Aθηνών αναγνωρίστηκε από τους ειδικούς ως σημείο αναφοράς στον πολεοδομικό ιστό της ελληνικής πρωτεύουσας.
Το Ωδείο πήρε τη σημερινή μορφή του το 1985. Ο αρχιτέκτονας Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος περιγράφει το κτίριο σε ένα κείμενο με τίτλο «IN SITU ΩΔΗ».
«Ο ίσως ωραιότερος υπόγειος χώρος στην Αθήνα έμεινε επίσης ανολοκλήρωτος. Οι κλίμακες καθόδου είναι συμμετρικές κάνοντας χρήση ενός ενδιάμεσου διευρυμένου πλατυσκάλου κάτω από το δάπεδο του θεάτρου. Το δυτικό φως εισέρχεται τελετουργικά από αυτήν την πλευρά, χορεύοντας με την κεκλιμένη οροφή και τα αναπάντεχα στρογγυλά υποστυλώματα στο βάθος. Η συμμετρία της διάταξης των κλιμάκων ακυρώνεται από την έντονη προοπτική, αφού η κίνηση από και προς το υπόγειο δεν επιτρέπει τη μετωπική θέαση οροφής και υποστυλωμάτων. Η έννοια της συμμετρίας για τον Δεσποτόπουλο φαίνεται να είναι καίρια και βασανισμένη, η χωρική της αμφισβήτηση είναι λεπταίσθητη μεν, αλλά παρούσα».
Φωτογραφίες Ωδείου μετά την αναμόρφωση Πάνος Κοκκινιάς
Φωτογραφίες Ωδείου μετά την αναμόρφωση Πάνος Κοκκινιάς
Φωτογραφίες Ωδείου μετά την αναμόρφωση Πάνος Κοκκινιάς
Φωτογραφίες Ωδείου μετά την αναμόρφωση Πάνος Κοκκινιάς
Το Ωδείο εγκαταλήφθηκε, αν και μέχρι σήμερα θεωρείται ορόσημο της πόλης. Είναι ένα θύμα της ελληνικής παραδοξότητας που θέλει να θαυμάζει ένα έργο και να το αφήνει στο χρόνο, να ρημάζει. Κρυμμένο πίσω από έναν άγριο κήπο που και αυτός δεν ολοκληρώθηκε ποτέ έχει σήμερα μια σοβαρή προοπτική να αντιμετωπιστεί πιο σοβαρά, να αξιοποιηθεί, να σωθεί.
Οι κήποι στη νότια πλευρά του κτιρίου
Γράφει ο Ανδριανόπουλος για τον κήπο και την εγκατάλειψη του κτιρίου: «Ο κήπος αυτός δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Οι κλίμακές του έχουν παραμείνει απλώς σκυροδετημένες. Τα μαρμάρινα δάπεδα των στοών έχουν να καθαριστούν μία δεκαετία. Οι αίθουσες του ισογείου είναι κλειστές. Το αίθριο του υπογείου το χαίρονται κλιματιστικές μονάδες. Τα κουφώματα του τελευταίου στερούνται υαλοπινάκων. Στην αίθουσα συναυλιών δεν ακούστηκε ποτέ μουσική. Οι κλίμακες προς το υπόγειο έχουν μετατραπεί σε αποχωρητήρια. Οι ψευδοροφές έχουν κατά τόπους καταστραφεί. Το Ωδείο Αθηνών είναι στην ουσία κτίριο και ερείπιο. Εκτός όμως και αν γκρεμιστεί, ό,τι και να υποστεί, η δύναμή του είναι τέτοια που είναι αδύνατον να καταστραφεί: Το Ωδείο Αθηνών είναι ένα δαίδαλον. Πολύπλοκο, περίτεχνο, μυστηριώδες, γοητευτικό. Και ως δαίδαλον: αμφίπλευρο. Χρήσιμο και παρατημένο, μετρημένο και σπάταλο, φωτεινό και σκοτεινό, επίσημα κρατικό και παράδοξα οικειοποιημένο, παθιασμένα μελετημένο και άτυχα ανολοκλήρωτο και κυρίως: θεωρητικά εκτιμημένο, πρακτικά ξεχασμένο. Γοητευτικά Διπλό».
