Πεντε + μια ιστοριες απο την Υπερβαση της Αβυσσος
«Όλος ο στόχος της έκθεσης είναι να κεντριστεί ο θεατής συναισθηματικά»
Μεσημέρι, καθημερινή και κατεβαίνω για άλλη μια φορά στην Άβυσσο. Στο Ωδείο Αθηνών, η έκθεση «Η Υπέρβαση της Άβυσσος» έχει κόσμο που ρωτά τους «ξεναγούς» του στα δωμάτια κι άλλους μοναχικούς που στέκονται μπροστά στα έργα. «Αυτό που ξέρω είναι ότι υπάρχει ένας πολύ ζωντανός διάλογος με τους ξεναγούς του κόσμου σε κάθε δωμάτιο», μου λέει ο Δημήτρης Παλαιοκρασσάς ένας εκ των δυο επιμελητών της έκθεσης. «Το 80% των ανθρώπων που μπαίνουν εδώ, μπαίνουν σε διάλογο και η πλειοψηφία θέλει να ξανάρθει. Και μερικοί άνθρωποι βάζουν τα κλάματα. Αυτή είναι η πιο δυνατή εικόνα. Όλος ο στόχος της έκθεσης είναι να κεντριστεί ο θεατής συναισθηματικά. Σίγουρα ο χώρος ιντριγκάρει, ταιριάζει με το θέμα της έκθεσης και με την ατμόσφαιρά της, είναι μια άβυσσος με ένα τρόπο».
Κάναμε άλλη μια περιήγηση στα δωμάτια και ο κ. Παλαιοκρασσάς επέλεξε έξι έργα, σαν μικρό οδηγό, μια εισαγωγή στο μελλοντικό θεατή της έκθεσης.
Στάθης Λογοθέτης, τρίπτυχο, 1972
Το εμβληματικό έργο του Λογοθέτη ανήκε στην ιστορική γκαλερί Δεσμός και είναι μέρος της γνωστής, διαρκείας πολλών ημερών περφόρμανς του καλλιτέχνη στο παραθαλάσσιο θέρετρο του Πόρτο Ράφτη το 1972. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, ο Λογοθέτης έθαψε τμήματα ενός καμβά βαμμένου στο χρώμα της φωτιάς, στη γη, τα οποία εμβάπτισε στο νερό της θάλασσας προτού τα στεγνώσει στον αέρα. Τα τέσσερα προσωκρατικά στοιχεία των Ελλήνων φιλοσόφων. Στη συνέχεια τύλιξε τον καμβά στο σώμα του, τον έραψε και μετέπειτα τον ενσωμάτωσε σε τελάρα.
Τα τελικά έργα, όπως αυτά της έκθεσης, δημιουργούν την εντύπωση ενός τραύματος που δεν έχει επουλωθεί, ενώ μεταφορικά λειτουργούν ως σωματολογική μαρτυρία του δέρματος για μια ουλή, οδυνηρό απομεινάρι ενός τραυματικού γεγονότος. Αξίζει να επισημανθεί η σύνδεσή του με τον Καζαντζάκη και τη θεματική αυτής της έκθεσης: ο μεγάλος κρητικός συγγραφέας προσδιόρισε την προσωπική του έννοια της ράτσας, ως σώρευση των αρχετυπικών επιρροών της γενεαλογίας, της ανατροφής, της ιστορίας, της κουλτούρας και της γεωγραφίας, οι οποίες συστήνουν μια σημαίνουσα παρακαταθήκη που επιδρά πάνω στην ανθρώπινη ψυχή. Κατ΄αυτή την έννοια, είναι σαγηνευτικό να παρατηρήσει κανείς ότι ο Λογοθέτης κάνει τέχνη μέσω της εξιδανίκευσης της ελληνικής φιλοσοφίας ως αναπόσπαστο κομμάτι της δικής του Ράτσας.
Αλίκη Παλάσκα, Breathing Space, 2015
Η Αλίκη Παλάσκα εισπνέει και εκπνέει με την κοιλιά –όπως όλοι μας άλλωστε, σε αυτή τη θεμελιώδη πράξη της ύπαρξης. Ο χώρος μεταξύ του μέσα και του έξω της αναπνοής, καλουπώνεται και δημιουργεί το Breathing Space. Μια απίθανη σειρά από υλικά επιστρατεύεται για να αποδώσει το χώρο αναπνοής σε έναν οίστρο εφευρετικότητας, οι κοιλιές περικλείουν πλήθος παράταιρων αντικειμένων. Το ετερόκλιτο των αντικειμένων αντικατοπτρίζει και την εκφραστική ποικιλία των τρόπων της αναπνοής ανάλογα με τη φυσική ή συναισθηματική κατάσταση της στιγμής, από την ήρεμη κατάσταση του ύπνου ως την απότομη εισπνοή του πόνου. Διαβαίνουμε το μονοπάτι της ύπαρξής μας σε αυτή τη γη βιώνοντας, κάθε στιγμή, κάθε άσκηση αναπνοής, ως επιβεβαίωση της Ζωής.
Kiki Smith, Untitled (Pink Bosoms) 1990-92
H Kiki Smith ενηλικιώθηκε καλλιτεχνικά την περίοδο που η επιδημία του AIDS θέριζε την ανθρωπότητα γενικά και την καλλιτεχνική κοινότητα ιδιαίτερα. Μια γενιά νέων εκκολαπτόμενων καλλιτεχνών βρέθηκε βίαια αντιμέτωπη με το δέος και τη φρίκη του αναπόφευκτου θανάτου που κανονικά απουσιάζει από το νου της ατρόμητης νεότητας. Οι λειτουργίες των εσωτερικών οργάνων του σώματος που λειτουργούν με μολυσμένο αίμα, διείσδυσε στην καθημερινότητα με τρόπο οξύ κι οδυνηρό. Οι ευαισθησίες, που εύκολα φαλκιδεύτηκαν από το φόβο της θνητότητας, έφεραν στο προσκήνιο την ανθρώπινη υπόσταση.
Matthew Barney, Drawing Restraint 9, 2005
Ο Μάθιου Μπάρνεϊ αποτελεί τυπικό παράδειγμα του καλλιτέχνη που ενσαρκώνει την απεριόριστη τάση του ανθρώπου για δημιουργικότητα. Στην περίπτωσή του, μια δημιουργικότητα ωμή, αναρχική, αχαλίνωτη που φτάνει στα άκρα, με μια λέξη στην τρέλα. Είναι αξιοθαύμαστο ωστόσο, πόσο έντεχνα διαμορφώνει αυτή την παραφροσύνη, ώστε τελικά να παραδίδει μια εφαπτόμενη, συνειρμική λογική στην οπτική ποικιλομορφία που ξεδιπλώνεται στις ταινίες του. Καθώς αυτός ο χαοτικός κόσμος ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του θεατή, μια ορισμένη δομή μοιάζει να εμφανίζεται πολύ διστακτικά και ίσως μπορεί κανείς να διαισθανθεί να αχνοφέγγει η ψευδαίσθηση μιας αφήγησης. Στο Drawing Restraint 9, αναφέρεται στη φαλαινοθηρία και την έλξη που ασκεί στην ιαπωνική ψυχή, στην ήττα της Ιαπωνίας στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, στη σημασία ενός άλλου Λεβιάθαν της βιομηχανίας πετρελαίου.
Bruce Nauman, Untitled Hand Group, 1997
O Bruce Nauman είναι ένας τιτάνας της σύγχρονης τέχνης του οποίου το έργο ασκεί τρομερή επιρροή στις επόμενες γενιές από τη δεκαετία του ’60 μέχρι σήμερα. Με αυτό το έργο εξετάζει τη γλώσσα του σώματος και ειδικότερα τις επικοινωνιακές δυνατότητες των χεριών ή και την αποτυχία της σύνδεσής τους. Από μια άποψη το έργο μοιάζει ημιτελές ή σταματημένο λίγο πριν ολοκληρωθεί, τα χέρια στέκουν παγωμένα, σαν ενσταντανέ μιας κίνησης που δεν μπορεί να συνεχιστεί παρά μόνο αφού ο θεατής τραβήξει αλλού το βλέμμα του. Η μπρούτζινη επιφάνεια από τη μια αναπαράγει αριστοτεχνικά την όψη και την υφή του δέρματος, από την άλλη διατηρεί τις ατέλειες, τα εξογκώματα και τις τρύπες της χύτευσης, με την καλλιτεχνική διαδικασία πάλι αιχμαλωτισμένη σε μια παγωμένη εικόνα. Τα χέρια και η αφή τους είναι το πιο εκφραστικό μέρος της ανθρώπινης ανατομίας. Αγγίζουν ένα άλλο χέρι, διατρέχουν το σώμα του άλλου, χαϊδεύουν ένα μάγουλο.
Martin Kippenberger, The raft of medusa, 1996
Η Μέδουσα ήταν μια γαλλική φρεγάτα που ναυάγησε μεταφέροντας περίπου 400 Γάλλους στρατιώτες στη Σενεγάλη. Εκατόν πενήντα από αυτούς κατάφεραν να επιβιώσουν πάνω σε μια σχεδία φτιαγμένη από τα συντρίμμια του πλοίου. Ύστερα από μια εβδομάδα μόνο 15 είχαν επιζήσει – οι υπόλοιποι πέθαναν από τις κακουχίες τους φόνους και τον κανιβαλισμό. Τη δέκατη Τρίτη μέρα, το πλοίο Argus διέσωσε τους δέκα επιζώντες και τους μετέφερε στη Γαλλία όπου αφηγήθηκαν την τρομερή ιστορία τους. Το δράμα επέφερε ένα σοβαρό πλήγμα στην εθνική υπερηφάνεια της Γαλλίας για την αδυναμία της στρατιωτικής της μηχανής αλλά και για την αχρειότητα του κανιβαλισμού. Ο Γάλλος ζωγράφος και καθοριστική μορφή του Ρομαντισμού Τεοντόρ Ζερικό απεικόνισε τη σχεδία το 1819, ο Κίπενμπεργκερ το 1996. Και οι δυο εστιάζουν την προσοχή τους στη χρονική στιγμή κατά την οποία το Argus φαινόταν να απομακρύνεται από τη σχεδία, ενώ οι επιζώντες κάνουν απεγνωσμένα σινιάλα για να του τραβήξουν την προσοχή: αυτό το βασανισμένο μεταίχμιο μεταξύ θανάτου και σωτηρίας.
Αντλώντας έμπνευση από τον Ζερικό, ο Κίπενμπεργκερ που γνώριζε ή τουλάχιστον συναισθανόταν τον επικείμενο θάνατό του δημιούργησε μια σειρά λιθογραφίες, μιμούμενος τους επιζήσαντες του ναυαγίου. Ο καλλιτέχνης μιμούνταν τους επιζήσαντες, η σύζυγός του τον απεικόνισε σε μια σειρά από φωτογραφίες. Η Elfie Semotan περιγράφει τη φωτογράφιση. «Είχα την αίσθηση ότι έβλεπα στον Μάρτιν κάτι άλλο, ένα άλλο μέρος. Βρισκόταν σ’ έναν τελείως διαφορετικό κόσμο και είδα το δράμα, το δράμα της ζωής. Είχε αφεθεί εντελώς και αποκάλυπτε ότι τον είχε πληγώσει στη ζωή του, στην ιδέα ότι όλα μπορεί να τελειώσουν. Αυτό κατάφερε με τη Μέδουσα. Όλα βγήκαν κυριολεκτικά στο φως – όλα όσα είχε υπάρξει εκείνος».
—
Info: Flying over the Abyss – Η Υπέρβαση της Άβυσσος | 18 Νοεμβρίου 2016 – 29 Ιανουαρίου 2017 | Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 12.00 – 20.00
Σάββατο-Κυριακή: 11.00-19.00 | Είσοδος ελεύθερη | Ωδείο Αθηνών
Σχετικά άρθρα: Ωδείο Αθηνών: Η ιστορία ενός εμβληματικού χώρου στην καρδιά της Αθήνας
